Στις 14 Φεβρουαρίου 1990, το μη επανδρωμένο διαστημικό όχημα Voyager 1 διασχίζει την τροχιά του Ποσειδώνα σε απόσταση έξι δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ήλιο. Έτοιμο να κάνει το άλμα στο κενό, γυρνάει και κοιτάζει πίσω για μια τελευταία φορά.
Ταξίδευε για πάνω από δώδεκα χρόνια και, όντας τίμιος «εξερευνητής» (από τη μετάφραση του ονόματός του), είχε καταφέρει να συλλέξει μια πληθώρα φωτογραφιών των τόπων που επισκέφτηκε, κυρίως του Δία και του Ουρανού. Μετά από εκτενή παρατήρηση αυτών των δύο πλανητών, το όχημα, με εντολή των διευθυντών της αποστολής από τη NASA, στρέφει τον προσανατολισμό του προς τα πίσω. Προς το σπίτι. Τραβάει εξήντα φωτογραφίες, από τις οποίες θα δημιουργηθεί αργότερα η πρώτη ομαδική εικόνα των πλανητών, η λεγόμενη «οικογενειακή φωτογραφία» του ηλιακού συστήματος. Σε μια εικόνα φαίνεται και η Γη. Τo Voyager δε χρειάζεται παραπάνω από ένα pixel οθόνης για να την απαθανατίσει ολόκληρη. Μια αχνή ηλιακή ακτίνα τονίζει σαν από μηχανής θεός τη «χλωμή μπλε κουκκίδα». Το μάτι οδηγείται αρχικά εκεί, καταλήγει όμως να μεταπήδα αδιάκοπα ανάμεσα σε αυτήν και στο αχανές, σιωπηλό διάστημα που την περικυκλώνει.
Στην εποχή της τεχνολογίας, υπάρχουν πάρα πολλές εικόνες του πλανήτη μπροστά από το μαύρο φόντο του σύμπαντος. To ότι η Γη είναι μικροσκοπική μπροστά στο σύμπαν είναι βασική γνώση. Είναι άλλη μία πληροφορία που οι άνθρωποι έχουμε κάπου στο μυαλό μας, οι περισσότεροι στο πίσω μέρος, και με αυτήν πορεύεται ο καθένας μέσα στην πραγματικότητά του, χωρίς να την σκέφτεται συχνά. Κάποιοι θα πάνε το πρωί στη δουλειά ή στο σχολείο μη βλέποντας την ώρα να φύγουν, αρκετοί θα αγωνιστούν για ένα πιάτο φαγητό, άλλοι θα γελάσουν με την παρέα τους ή και μόνοι τους, αρκετοί θα αγωνιούν και θα ελπίζουν, κάποιοι θα κλέψουν, κάποιοι θα δώσουν και κάποιοι θα απορήσουν, άλλοι θα γεννηθούν και άλλοι θα πεθάνουν, αρκετοί θα καταπατήσουν και αρκετοί λιγότεροι θα σεβαστούν, τη στιγμή που όλοι θα προσπαθούμε να διαχειριστούμε τον κυκεώνα των συναισθημάτων που πλημμυρίζει τον περιορισμένων δυνατοτήτων εγκέφαλό μας, γνωρίζοντας μέσα σε όλα αυτά ότι η Γη είναι μικρή.
Καθένας μας αντικρίζει τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια, επηρεασμένος από τις δικές του σκέψεις, ανησυχίες και αναποδιές. Πάντως, όπως όλοι κοιτούν ψηλά για να δουν τα βουνά, με τον ίδιο τρόπο όλοι έχουμε κοιτάξει κάποτε ένα θέμα που μας απασχόλησε ή μας απασχολεί. Είναι λογικό να κοιτάμε με δέος τα πράγματα που μας ξεπερνούν φυσικά ή ψυχικά και ενδεχομένως να νιώθουμε όλο και μικρότεροι, όλο και πιο ασήμαντοι, ίσως, όσο περισσότερο τα αντικρίζουμε.
Σαν φωτογραφία, η «χλωμή μπλε κουκκίδα» δείχνει το ακριβώς αντίθετο από αυτό που αντιλαμβάνεται καθημερινά ένας άνθρωπος. Εκείνος βλέπει πανύψηλα κτήρια, αχανείς ωκεανούς και πελώρια βουνά, βιώνοντας παράλληλα συναισθήματα αντίστοιχου μεγέθους μέσα του και, ανά πάσα στιγμή, μπορεί να δει τις χειρότερες ή τις καλύτερες πράξεις να συμβαίνουν στο κατώφλι του. Κοιτώντας τη «χλωμή μπλε κουκκίδα» βλέπει όλα αυτά τα μνημειώδη κεφάλαια της ζωής του να συμπυκνώνονται σε έναν κόκκο σκόνης γραπωμένο από μια ηλιαχτίδα (Carl Sagan) και την ύπαρξη του καθενός να γίνεται ένα με την ύπαρξη όλων των άλλων, για να χωρέσει στον κόκκο αυτόν.
Ενώ η «χλωμή μπλε κουκκίδα» σαφέστατα εντείνει με την πρώτη ματιά τα αισθήματα ασημαντότητας, προσωπικά νιώθω ότι αυτή η μείωση καθετί φυσικού και τεχνητού σε μία κουκκίδα δηλώνει την πραγματική σημασία τους για την ανθρωπότητα. Η φωτογραφία αυτή καθ’ εαυτή δείχνει έναν μικρό πλανήτη δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά και τίποτα άλλο. Είναι η κοσμική πραγματικότητα. Κάθε πλανήτης δισεκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά φαίνεται έτσι. Κάθε πλανήτης, από την κοσμική σκοπιά, δεν ξεχωρίζει. Είναι ασήμαντος. Από την ανθρώπινη σκοπιά, όμως, ο πλανήτης Γη και οι κάτοικοί του έχουν τη μέγιστη σημασία. Ό,τι συμβαίνει εδώ πάνω είναι σπουδαίο για εμάς, όχι γιατί έχουμε αυταπάτες, αλλά γιατί μας δημιουργεί τη χαρά ή τη θλίψη, την ηρεμία ή τον φόβο, την αγάπη ή το μίσος, δίνοντας έτσι ουσία στην ύπαρξή μας. Αυτή η κουκκίδα με τις δισεκατομμύρια ζωές είναι ό,τι πολυτιμότερο έχουμε, διότι μόνο εδώ ισχύουν πραγματικά όλα όσα έχουμε.
Και ποιος είναι τόσο υπεράνω, ώστε να δικαιούται να στερήσει από έναν άλλον άνθρωπο την ευκαιρία να βιώσει ό,τι πολυτιμότερο έχει; Η «χλωμή μπλε κουκκίδα», κατ’ εμέ, δίνει την απάντηση: Κανένας. Και το κάνει αυτό καδράροντας – καλύτερα από ποτέ – την ύπαρξη με ανυπαρξία.
- https://solarsystem.nasa.gov/resources/536/voyager-1s-pale-blue-dot/
