Είναι κανείς εκεί έξω; Από την πιθανότητα ύπαρξης μικροβιακής ζωής στον Άρη και αλλού στο ηλιακό μας σύστημα, δια μέσου της πληθώρας των εξωπλανητών και έως το Παράδοξο του Φέρμι, η αστροβιολογία προσπαθεί να απαντήσει αυτό το παμπάλαιο ερώτημα, αλλά και πολλά άλλα – όπως το πώς ξεκίνησε η ζωή εδώ στη Γη, ποια είναι τα φυσικά όριά της και ποιες μορφές μπορεί να πάρει η ζωή υπό διαφορετικές συνθήκες. Μια νέα ανθολογία Επιστημονικής Φαντασίας που κυκλοφόρησε από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Αστροβιολογίας και διατίθεται δωρεάν εξετάζει αυτά τα ερωτήματα, μέσω ιστοριών Επιστημονικής Φαντασίας τις οποίες έγραψαν συγγραφείς παγκοσμίου φήμης και οι οποίες ακολουθούνται από δοκίμια που αφορούν στα επιστημονικά ζητήματα κάθε ιστορίας.
Η επιμέλεια της ανθολογίας που φέρει τον τίτλο Strangest of All (μια αναφορά στον Πόλεμο των Κόσμων του H. G. Wells) διεξήχθη από τη συγγραφέα, επιμελήτρια και επιστήμονα Julie Nováková, η οποία ηγείται του Outreach Working Group του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Αστροβιολογίας (European Astrobiology Institute). Το βιβλίο περιέχει ανατυπώσεις ιστοριών επιστημονικής φαντασίας από τους G. David Nordley, Geoffrey Landis, Gregory Benford, Tobias S. Buckell, Peter Watts και D. A. Xiaolin Spiers, καθώς και μια επιπρόσθετη ιστορία από την επιμελήτρια.
Το «War, Ice, Egg, Universe» του Nordley μεταφέρει τους αναγνώστες σε έναν υδρόβιο πολιτισμό που κατοικεί σε έναν κόσμο όμοιο με την Ευρώπη και διαθέτει έναν ωκεανό που καλύπτεται από πάγο, ενώ το συνοδευτικό δοκίμιο επικεντρώνεται σε ό,τι γνωρίζουμε για τις συνθήκες σχετικά με τη ζωή στην Ευρώπη, στον Εγκέλαδο, στον Γανυμήδη και σε άλλους ωκεάνιους κόσμους. Στο «Into The Blue Abyss» του Landis, ο πρωταγωνιστής βουτά σε έναν εντελώς διαφορετικό ωκεανό: στο στρώμα νερού υγρής φάσης και υψηλής πίεσης στον Ουρανό, όπου είχαν παρατηρηθεί χημικές ενδείξεις που υποδήλωναν πιθανή ζωή. Θα μπορούσε όντως να υπάρξει ζωή σε τέτοιες συνθήκες – και θα μπορούσαν τα περιβάλλοντα υψηλής πίεσης να είναι στην πραγματικότητα ορισμένα από τα πιο κοινά ενδιαιτήματα στο σύμπαν;
Συνεχίζοντας το ταξίδι προς τα εξώτερα του ηλιακού συστήματος, το «Backscatter» του Benford ανακαλύπτει ζωή σε ένα απίθανο μέρος: σε έναν αστεροειδή πάγου στη Ζώνη του Κάιπερ. Το δοκίμιο που ακολουθεί παρέχει πληροφορίες υποβάθρου σχετικά με την πιθανότητα ύπαρξης ζωής σε αστεροειδείς και κομήτες και εξετάζει το ζήτημα της εξωτικής ζωής με βάση το πυρίτιο σε τέτοια μέρη με χαμηλή θερμοκρασία και με απουσία νερού υγρής φάσης.
Στο «A Jar of Goodwill» του Buckell, αφήνουμε εντελώς πίσω μας το ηλιακό μας σύστημα και όλα τα περιβάλλοντα που του μοιάζουν και επισκεπτόμαστε έναν παράξενο εξωπλανήτη όπου τα φυτά μεταβολίζουν το χλώριο – εδώ, το κύριο πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο ήρωας είναι το κατά πόσο οι κάτοικοί του που μοιάζουν με μυρμήγκια είναι ευφυή πλάσματα. Η φωτοσύνθεση με βάση τα αλογόνα έχει όντως προταθεί θεωρητικά – έτσι, μπορούμε να εξετάσουμε το πού θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε τέτοιες εξωτικές μορφές ζωής. Ακόμα πιο εξωτικό είναι το κεντρικό πλάσμα στην ομώνυμη νουβελέτα του Watts με τίτλο «The Island», το οποίο είναι μια ζωντανή σφαίρα Dyson. Στο σχετικό δοκίμιο, εξετάζουμε το πώς μπορούμε να αναζητήσουμε σφαίρες Dyson, τα αποτελέσματα των σχετικών ερευνών έως σήμερα, καθώς και το αν θα μπορούσαμε να υποθέσουμε οτιδήποτε σχετικά με την προέλευση και τις νοητικές διεργασίες ενός σχεδόν απίθανου πλάσματος όπως είναι το πλάσμα της ιστορίας.
Ο Benford επιστρέφει με το μικροδιήγημα «SETI for Profit», το οποίο είναι μια ενδιαφέρουσα ιδέα σχετικά με το πώς θα μπορούσε να αναζωογονηθεί το ενδιαφέρον για το SETI, δηλαδή την αναζήτηση ευφυούς εξωγήινης ζωής. Τι είδους προσπάθειες εντοπισμού πιθανών εξωγήινων μηνυμάτων έχουν γίνει μέχρι στιγμής και τι μπορούμε να περιμένουμε να συμβεί στο μέλλον; Το θέμα του SETI συνδέεται άρρηκτα με το Παράδοξο του Φέρμι, ένα από τα θέματα της ιστορίας «But, Still, I Smile» του Spires. Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό το Παράδοξο με βάση τα όσα γνωρίζουμε μέχρι τώρα, και πώς η εξήγησή του στην ιστορία σχετίζεται με τον κόσμο μας; Τέλος, στην επιπρόσθετη ιστορία της Nováková με τίτλο «Martian Fever» βλέπουμε την εξερεύνηση του Άρη να παίρνει τον κατήφορο, καθώς και τους κινδύνους της διαπλανητικής βιολογικής επιμόλυνσης και το ζήτημα της Προστασίας των Πλανητών.
Κάθε ιστορία ακολουθείται όχι μόνο από το σχετικό επιστημονικό δοκίμιο που περιλαμβάνει επιστημονικές αναφορές για τους αναγνώστες που λαχταρούν να μάθουν περισσότερα, αλλά και από μερικές ιδέες για συζητήσεις ή εργασίες στην τάξη που ταιριάζουν καλύτερα στις τάξεις του γυμνασίου ή σε πανεπιστημιακά μαθήματα προπτυχιακού επιπέδου: ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το ζήτημα της κατασκευής ενός μηνύματος για έναν εξωγήινο πολιτισμό που ίσως κάποτε να το λάβει, έχοντας κατά νου τις γνώσεις μας για τις αισθητηριακές και γνωστικές διαφορές μεταξύ των διάφορων ειδών ζωής εδώ στη Γη. Οι περισσότερες ερωτήσεις εξ αυτών δεν μπορούν να απαντηθούν οριστικά, αλλά αυτό αναμένεται να προκαλέσει ακόμη περισσότερη περιέργεια και ενδιαφέρον.
Το Strangest of All είναι το πρώτο μείζον έργο προσέγγισης του κοινού που ξεκίνησε από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Αστροβιολογίας (European Astrobiology Institute, EAI). Το EAI ιδρύθηκε το 2019 με στόχο την υποστήριξη της διεπιστημονικής έρευνας στην αστροβιολογία σε ολόκληρη την Ευρώπη και πέρα από αυτή, τη διάδοση επιστημονικών αποτελεσμάτων και την προώθηση της εκπαίδευσης και της προσέγγισης του κοινού αναφορικά με τα ζητήματα της αστροβιολογίας και με άλλους συναφείς τομείς, μέσω της διοργάνωσης θερινών σχολείων, της υποστήριξης του forum AbGradE για μεταπτυχιακούς φοιτητές και της δημιουργίας υλικού όπως αυτό βιβλίο, μεταξύ άλλων.
Η αστροβιολογία είναι ένα συναρπαστικό και ακμάζον επιστημονικό πεδίο και η επιστημονική φαντασία είναι το κατάλληλο εργαλείο για να τη φέρει πιο κοντά στους ανθρώπους και να τους επιτρέψει να φανταστούν την ακατάπαυστη ορμή της περιέργειας και τη χαρά της ανακάλυψης που βρίσκονται στην καρδιά τόσο της επιστήμης όσο και της Επιστημονικής Φαντασίας. Περισσότερες τέτοιες προσπάθειες σχεδιάζονται ήδη από την αρμόδια Ομάδα του ΕΑΙ που ονομάζεται «Η Επιστημονική Φαντασία ως εργαλείο για την Εκπαίδευση και την Προσέγγιση του Κοινού σε Θέματα Αστροβιολογίας», στην οποία είναι επίσης ευπρόσδεκτα νέα μέλη που ενδιαφέρονται να αναπτύξουν παρόμοιο υλικό προσέγγισης του κοινού.
Μπορείτε να κατεβάσετε δωρεάν την ανθολογία Strangest of All σε διάφορες μορφές ψηφιακού αρχείου μέσα από τις ιστοσελίδες του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Αστροβιολογίας και της επιμελήτριας, Julie Nováková.
Υπερσύνδεσμοι:
- Σχετικά με το European Astrobiology Institute
- Σχετικά με την επιμελήτρια, Julie Nováková
- Το Strangest of All στο European Astrobiology Institute
- Το Strangest of All στο julienovakova.com
- Το εξώφυλλο του Strangest of All book cover (υψηλή ανάλυση)
